Onderzoek TU Delft: "Nederland Distributieland" gebaseerd op valse beloftes

80 miljoen vierkante meter: de ongekende groei

De cijfers liegen er niet om. Het Nederlandse logistieke complex heeft inmiddels een bebouwde voetafdruk van circa 80 miljoen vierkante meter. Om dit in perspectief te plaatsen: dit is ongeveer 11.000 voetbalvelden aan distributiecentra. Deze voetafdruk is sinds 1980 verviervoudigd, terwijl de gemiddelde grootte van een distributiecentrum meer dan verdrievoudigd is.

Nog opvallender: per inwoner heeft Nederland meerdere keren meer DC-oppervlak dan andere Europese landen. Dit onderstreept de bijzondere—en zorgwekkende—logistieke rol die ons land speelt voor het continent.

De grote leugen: werkgelegenheid

Een van de meest pijnlijke bevindingen uit het onderzoek van Merten Nefs gaat over werkgelegenheid. Decennialang is ons voorgehouden dat XXL distributiecentra grote werkgelegenheidsmotor zijn voor regio's. De wetenschappelijke feiten tonen een ander beeld:

• Monofunctionele XXL DC-clusters zetten de oververhitte arbeidsmarkt onder druk in plaats van deze te versterken
• Ze leveren NIET de beloofde indirecte werkgelegenheid op in de regio
• Ze verhogen het risico op een ruimtelijk-economische lock-in: gebieden raken gevangen in een laagwaardige economische structuur

Kortom: de belofte van "banen, banen, banen" blijkt een holle frase te zijn. Wat we krijgen zijn vooral laagbetaalde, flexibele banen met weinig doorgroeimogelijkheden, terwijl de schaarse ruimte in Nederland wordt opgeofferd.

Een eenzijdig narratief met desastreuze gevolgen

Het onderzoek toont aan dat het "Nederland Distributieland" of "Gateway to Europe" narratief:

• Eenzijdig was en kritische studies bewust negeerde
• Gebaseerd was op niet-onderbouwde claims in plaats van wetenschappelijk bewijs
• De uitbreiding stimuleerde terwijl men aannam dat negatieve effecten vanzelf opgelost zouden worden door technologie en decentrale planning
• Perverse prikkels in het planningsysteem introduceerde
• Logistieke sprawl—wildgroei van DC's—heeft vergroot in plaats van ingedamd

Zes urgente problemen

Nefs identificeert zes kernproblemen in het huidige planningsdiscours:

1. Het schijnbaar overal voorkomende groeipatroon van distributiecentra
2. Het dominante maar steeds meer betwiste narratief "Nederland Distributieland"
3. Falend publiek-privaat actornetwerk in DC-planning en -ontwikkeling
4. Valse claims over werkgelegenheidsvoordelen van XXL DC's
5. Ongelijke verdeling van lusten en lasten van logistiek
6. Gebrek aan bruikbare informatie voor planning van logistieke clusters

De weg vooruit: drie concrete aanbevelingen

Het onderzoek doet drie belangrijke aanbevelingen voor de toekomst:

1. Gelijkwaardige en open informatievoorziening

Stop met de eenzijdige lobby-informatie. Baseer beleid op onafhankelijk onderzoek en concrete praktijkkennis uit het volledige actornetwerk—niet alleen vanuit de logistieke sector zelf.

2. Versterking van interdisciplinaire planning

Planners moeten kijken naar de ruimtelijke facetten van het "physical internet" én de logistieke kant van multifunctionele gebiedsontwikkelingen. Niet meer alleen hokjesdenken.

3. Effectieve samenwerking gericht op duurzaamheid

Publieke en private actoren moeten samenwerken aan strategische ruimtelijke planning die ecologische, economische én sociale duurzaamheid nastreeft—niet alleen winstmaximalisatie.

Waarom dit onderzoek belangrijk is voor onze strijd

Dit proefschrift is een gamechanger. Waar activisten en bezorgde burgers jarenlang zijn weggezet als "NIMBY's" of "bange bewoners", hebben we nu solide wetenschappelijk bewijs van de Technische Universiteit Delft dat aantoont:

• Het beleid is gebaseerd op valse aannames
• De beloofde werkgelegenheid is grotendeels fictie
• Het systeem bevat perverse prikkels die wildgroei stimuleren
• Er is een gefaald publiek-privaat actornetwerk
• De verdeling van lusten en lasten is fundamenteel oneerlijk

Met andere woorden: onze bezwaren zijn niet emotioneel of ongefundeerd. Ze zijn wetenschappelijk onderbouwd.

De urgentie van vandaag

Het onderzoek laat zien dat de dynamische condities die het logistieke complex sinds de jaren 1980 hebben bepaald significant anders zijn dan de huidige situatie. We staan aan de vooravond van grote veranderingen:

• Geopolitieke onrust maakt waardeketens onzekerder
• Schaarse grond en personeel begrenzen de uitbreiding tastbaar
• De transitie naar een circulaire economie vereist andere logistieke modellen
• Internationale duurzaamheidsverdragen dwingen tot aanpassingen

Dit betekent dat we nu het momentum hebben voor een fundamentele koerswijziging. Een nieuw beleidsnarratief is noodzakelijk—en dat moet geworteld zijn in wetenschappelijke feiten in plaats van lobbybelangen.

Conclusie: de feiten spreken voor zich

Het onderzoek van Merten Nefs biedt wat we al jaren misten: een gedegen, wetenschappelijk onderbouwd overzicht van de werkelijke dynamieken achter de explosieve groei van het logistieke complex in Nederland. Het legt bloot dat het heersende narratief gebaseerd is op valse beloftes, dat werkgelegenheidsclaims niet kloppen, en dat het planningsysteem fundamenteel gefaald heeft.

De tijd van mooie praatjes is voorbij. We hebben nu de feiten. Nu is het tijd voor actie: een nieuw, eerlijk beleidsnarratief dat de maatschappij in staat stelt om het beste te halen uit elke vierkante meter in Nederland—zonder ons land te verkopen aan de hoogste bieder.

Want zoals Nefs concludeert: we moeten zorgen dat de samenleving het beste haalt uit elke vierkante meter in de Landscapes of Trade. En dat begint met het afschaffen van een beleid dat gebaseerd is op leugens.